U  MÁU CỘT SỐNG

Giới thiệu

U máu cột sống là u nguyên phát phổ biến nhất ở cột sống, thường lành tính. U có nguồn gốc mạch máu và giống như u máu ở các bộ phận khác của cơ thể, thường liên quan đến sự tăng sinh của các cấu trúc mao mạch và tĩnh mạch bình thường. Nghiên cứu cho thấy chúng được tìm thấy ở khoảng 11% bệnh nhân khi khám nghiệm tử thi. Những tổn thương này thường được phát hiện tình cờ khi chụp CT và MRI cơ thể và cột sống, và phim Xquang cột sống ngực thắt lưng. Một số ít (khoảng 0,9% đến 1,2%) các u này có thể gây ra triệu chứng, chủ yếu liên quan đến đau lưng và các triệu chứng thần kinh. Các triệu chứng có thể bao gồm đau lưng dữ dội, đau tăng khi di cử động; tuy nhiên, đau lưng nhẹ đến vừa phải cũng có thể là một biểu hiện u máu cột sống. Trong trường hợp bệnh nhân có biểu hiện đau thần kinh thì thường do u mạch máu lan vào ống sống hoặc lỗ liên hợp (nơi rể thần kinh đi ra khỏi ống sống).

Nguyên nhân

Mặc dù nguyên nhân chính xác và yếu tố khởi phát của sự hình thành u máu cột sống chưa được hiểu rõ, nhưng một đặc điểm được hiểu rõ của những tổn thương lành tính này là sự tăng sinh mạch máu của các mao mạch tương tự như u máu ở các bộ phận khác của cơ thể. Sự tăng sinh sau đó gây ra sự dịch chuyển của xương và trong một số trường hợp hiếm hơn là ăn mòn vào ống sống. Không giống như u máu ở trẻ sơ sinh, u máu ở cột sống không tự thoái triển.

Dịch tễ học

Tỷ lệ u máu cột sống đã được báo cáo là 11% trong các nghiên cứu mổ xác. Hầu hết được ghi nhận một cách tình cờ. Nữ giới bị nhiều hơn nam giới. Các nghiên cứu MRI cho thấy tỷ lệ mắc có thể cao tới 27%.

Khám xét

Khám toàn diện lưng bao gồm quan sát da bên trên cột sống, đánh giá độ cong của cột sống và quan sát dáng đi. Đánh giá khả năng gập, ưỡn, nghiêng sang bên và xoay của cột sống. Nắn, sờ tại vị trí đau mà bệnh nhân chỉ. Xem xét u mạch máu có thể ăn mòn vào ống sống, việc đánh giá bệnh lý rễ thần kinh là rất quan trọng trong khám thực thể cột sống. Làm các nghiệm pháp để xem bệnh nhân có bệnh lý rễ thần kinh như nghiệm pháp Lasègue đối với vùng cột sống thắt lưng hoặc nghiệm pháp  Spurling trong bối cảnh bệnh lý rễ thần kinh cổ. Khám cảm giác và phản xạ gân xương. Ngoài ra, cần đánh giá về hệ tiêu hóa và niệu dục.

Hình ảnh học

Hình ảnh học có vai trò rất quan trọng trong việc đánh giá u máu cột sống. Bao gồm đánh giá kích thước u, vị trí và mức độ liên quan của u đối với ống sống và dây thần kinh. X quang thường cho thấy hình ảnh tổn thương dạng bè với cácđường sọc dọc. Mật độ của thân đốt sống thường tăng, tương ứng với hình ảnh của tổ chức xơ. Chiều cao và kích thước thân đốt sống không bị ảnh hưởng. Trên CT scan, u mạch máu có hình ảnh nhung tăm cổ điển với các các thớ thô ráp. Trên phim MRI, u tăng tín hiệu trên chuỗi xung T2. Phim MRI cho phép đánh giá chính xác sự xâm lấn của u vào mô mềm xung quanh.

Hình 1. U máu đốt sống trên phim CT scan

 

Hình 2. Hình ảnh tăng tín hiệu trên chuỗi xung T2 MRI của u máu đốt sống C7, T1.

Điều trị

Phần lớn các u máu không có triệu chứng và lành tính, nên không cần điều trị gì ở những trường hợp không có triệu chứng. Trong bối cảnh bệnh nhân có triệu chứng, có thể sử dụng các Phương pháp điều trị khác nhau. Can thiệp nội mạch làm tắc mạch máu được sử dụng để điều trị các trường hợp u mạch máu gây đau lưng dữ dội, phương pháp này cho thấy làm giảm sự chèn ép tủy sống do u. Bơm xi-măng vào thân đốt sống cũng hiệu quả trong việc giảm đau lưng do u máu. Tiêm ethanol qua cuống cung đốt sống cũng được sử dụng trong điều trị u mạch máu cột sống; tuy nhiên, các biến chứng liên quan phương pháp này đã được báo cáo.  Xạ trị cũng đã được sử dụng để điều trị các u máu cột sống gây đau lưng vì u máu nhạy với tia xạ.

Biến chứng

Các biến chứng thường hiếm gặp. Gãy xương bệnh lý có thể xảy ra, gây tụ máu và chèn ép tủy sống. U xâm lấn khoang ngoài màng cứng, chèn ép tủy hoặc rể thần kinh dẫn đến khiếm khuyết thần kinh. Xuất huyết ngoài màng cứng tự phát cũng có thể xảy ra.

Bệnh nhân bị u máu cột sống có thể khám bác sỹ điều trị đau, bác sỹ chỉnh hình, hoặc bác sỹ ngoại thần kinh.

Giáo dục cho bệnh nhân

Trong trường hợp u máu không có triệu chứng, bệnh nhân có thể yên tâm rằng đây là một thực thể lành tính. Tuy nhiên, bệnh nhân nên quay lại phòng khám nếu có biểu hiện đau hoặc  khiếm khuyết thần kinh dưới bất kỳ hình thức nào. Khi đó, cần khám xét và đánh giá kỹ lưỡng để có thể hiểu được nguyên nhân của các triệu chứng ở bệnh nhân và để xác định xem liệu các triệu chứng mới khởi phát là có nguồn gốc từ u máu đốt sống hay do một nguyên nhân khác.

Nâng cao hiệu quả điều trị của đội ngũ y tế

Bệnh nhân u mạch máu đốt sống có triệu chứng đến bác sĩ chăm sóc chính của họ với triệu chứng đau lưng hoặc thần kinh. Trong bối cảnh đau lưng, sự phối hợp giữa bác sĩ điều trị và bác sĩ chẩn đoán hình ảnh là rất quan trọng trong việc tìm hiểu và xác định liệu u mạch máu đốt sống hay bệnh lý khác là nguyên nhân gây đau ở bệnh nhân. Trong những trường hợp đau lưng nghiêm trọng hơn, bác sĩ vật lý trị liệu có thể đóng một vai trò quan trọng trong việc kiểm soát cơn đau. Trong các trường hợp có triệu chứng thần kinh, can thiệp phẫu thuật thường là cần thiết, và việc phối hợp với bác sĩ chẩn đoán hình ảnh để xác định mức độ chèn ép của u vào tủy sống hoặc rể thần kinh là rất quan trọng

BS. Trương Văn Trí dịch

Nguồn:

Spinal Hemangioma, Dawood Tafti; Nathan D. Cecava. StatPearls Publishing; 2023 January

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK532997/