LIỆU PHÁP KÍCH THÍCH DÂY THẦN KINH X ĐIỀU TRỊ ĐỘNG KINH
Liệu pháp kích thích dây thần kinh X (Vagus Nerve Stimulation -VNS) là gì?
Liệu pháp VNS sử dụng một thiết bị điện tử nhỏ, tương tự như máy tạo nhịp tim, được cấy dưới da vùng ngực. Thiết bị này phát xung điện đến não thông qua dây thần kinh X (vagus nerve) ở cổ. Mục tiêu để giảm số cơn động kinh và giảmmức độ nặng của các cơn động kinh.
Hệ thống VNS gồm 3 phần chính:
- Một máy phát giống máy tạo nhịp (generator) kích thước 52mm x 52mm x 6,9mm
- Một dây dẫn mảnh và linh hoạt (lead)
- Một nam châm cầm tay, do bệnh nhân hoặc người chăm sóc giữ bên mình
Dây thần kinh X truyền tín hiệu giữa não và các cơ quan khác trong cơ thể. Trong liệu pháp VNS, máy phát được nối với dây thần kinh X bằng dây dẫn. Máy phát được lập trình phát xung điện theo chu kỳ đều đặn, suốt ngày đêm. Các xung điện này theo dây thần kinh X đi đến não, nhờ đó giúp giảm số cơn động kinh và giảm mức độ nghiêm trọng của cơn động kinh.
Ngoài ra, bệnh nhân hoặc người nhà có thể quét nam châm cầm tay qua máy phát để gửi thêm xung khi:
– Cảm thấy có dấu hiệu báo trước (aura) cơn động kinh sắp xảy ra.
– Chuẩn bị lên cơn hoặc đang lên cơn động kinh
Nhiều bệnh nhân thấy rằng việc sử dụng nam châm có thể:
– Ngăn chặn cơn động kinh
– Làm cơn ngắn hơn hoặc nhẹ hơn
– Giúp hồi phục nhanh hơn sau cơn
Máy phát còn có khả năng phát hiện sự tăng nhịp tim – ở một số bệnh nhân động kinh, đây là dấu hiệu báo trước cơn động kinh. Khi phát hiện, máy sẽ tự động gửi thêm xung điện, giúp ngăn hoặc làm nhẹ cơn động kinh. Máy có thể phân biệt tăng nhịp tim do vận động bình thường với tăng nhịp trong cơn động kinh.
Phẫu thuật đặt VNS
– Phẫu thuật do bác sĩ phẫu thuật thần kinh thực hiện dưới gây mê toàn thân.
– Thời gian mổ khoảng 2 giờ.
– Có 2 vết mổ nhỏ: một ở nếp tự nhiên bên trái cổ, một ở ngực trái dưới xương đòn. Máy phát đặt dưới da ở ngực, dây dẫn nối máy phát với dây thần kinh X bên trái ở cổ.
-Dây dẫn được cố định bằng neo giữ và vòng buộc để tránh căng kéo, nếu không sẽ dễ gây biến chứng hoặc hỏng dây.
-Sau mổ, máy phát thường để tắt khoảng 2 tuần, sau đó bác sĩ thần kinh sẽ mở và tăng dần mức kích thích để bệnh nhân thích nghi.
Lợi ích của VNS
– Giảm số cơn động kinh
– Giảm độ nặng hoặc thời gian cơn
– Cải thiện chất lượng cuộc sống
– Cải thiện sự tỉnh táo, tâm trạng và trí nhớ
Hiệu quả thường đến từ từ, có thể sau vài tháng đến 1–2 năm. Đa số bệnh nhân không hết hoàn toàn cơn động kinh, chỉ giảm được về tần suất cơn động kinh và giảm được mức độ nặng của cơn. Y văn ghi nhận 1 số trường hợp hết hẳn động kinh sau đặt VNS.
VNS và thuốc chống động kinh
VNS được dùng bổ sung, không thay thế thuốc. Hầu hết bệnh nhân vẫn cần duy trì thuốc sau khi được đặt điện cực. Một số có thể giảm liều theo thời gian. Bác sĩ sẽ hướng dẫn cụ thể cho bệnh nhân.
Nguy cơ và biến chứng
– Nguy cơ nhỏ về gây mê, chảy máu, nhiễm trùng hoặc tổn thương cấu trúc cổ
– Tác dụng phụ thường gặp: khàn giọng, đau họng, khó thở, ho
– Ít gặp: hồi hộp, khó nuốt
– Các tác dụng phụ thường xuất hiện trong lúc máy kích thích và giảm dần theo thời gian
– Có nguy cơ hỏng thiết bị
– Pin của máy phát thường kéo dài khoảng 5 năm, tùy tần suất kích thích
Hồi phục sau phẫu thuật
– Có thể đau nhẹ vùng mổ trong vài tuần, bác sĩ sẽ kê thuốc giảm đau
– Có thể bầm nhẹ quanh vết mổ
– Thời gian hồi phục khoảng 2 tuần
– Tái khám với bác sĩ phẫu thuật thần kinh sau 1-2 tuần, sau đó sẽ được chuyển cho bác sĩ nội thần kinh để tiếp tục điều chỉnh cài đặt máy.
BS. Trương Văn Trí lược dịch
Nguồn: https://monashhealth.org/wp-content/uploads/2020/07/Vagus-Nerve-Stimulation-VNS-therapy-for-epilepsy.pdf
